อาการหายใจลำบาก
อาการหายใจลำบาก
ความหมายของอาการหายใจลำบาก
คนปกติจะมีการหายใจเข้า เพื่อนำเอาออกซิเจน ซึ่งมีอยู่ในอากาศไปใช้ในร่างกาย และหายใจออกเพื่อนำเอาคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งเป็นของเสียที่สร้างขึ้นในร่างกายออกไป การหายใจถูกควบคุมโดยศูนย์ควบคุมการหายใจในสมอง ซึ่งจะควบคุมให้ปริมาณการหายใจ เป็นสัดส่วนสมดุลย์กับความต้องการของออกซิเจนในร่างกาย ส่วนการหายใจลำบากนั้นหมายถึง ภาวะซึ่งผู้ป่วยต้องใช้ความพยายามหรือใช้แรงในการหายใจ ทั้งนี้การหายใจลำบากไม่มีความสัมพันธ์กับความเร็วของการหายใจก็ได้
สาเหตุของอาการหายใจลำบากมีดังนี้
1. สาเหตุเกี่ยวกับทางเดินหายใจ เช่น ทางเดินหายใจอุดกั้น หน้าที่ของปอดถูกทำลาย เป็นต้น
2. สาเหตุเกี่ยวกับหัวใจ เช่น การทำงานของหัวใจไม่ดี เนื่องจากกล้ามเนื้อบางส่วนของหัวใจตาย หรือลิ้นหัวใจรั่ว ในผู้ป่วยที่มีอาการซีกซ้ายของหัวใจวาย อาการหายใจลำบากอาจเกิดขึ้นในเวลากลางคืน และเป็นพักๆ เป็นต้น
3. สาเหตุเกี่ยวกับระบบประสาท ทำให้การควบคุมการหายใจไม่ดี เช่น โรคสมองและประสาทเลี้ยงกล้ามเนื้อ (Neuromuscular Disease) เช่น หลอดเลือดเลี้ยงสมองตีบ โรคกล้ามเนื้อฝ่อ (Muscular atrophy or Dystrophy) และ Myasthenia Gravis เป็นต้น
4. สาเหตุจากโรคหรือภาวะความเจ็บป่วยอื่นๆ เช่น โรคโลหิตจาง โรคคอพอกเป็นพิษ ต่อมธัยรอยด์ทำงานเกินขนาด (Thyrotoxicosis or Hyperthyroidism),ต่อมธัยรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroidism),การพิการของกระดูกทรวงอกทำให้จำกัดการเคลื่อนไหวของทรวงอกมากขึ้น,โรคไตเรื้อรัง
5. สาเหตุอื่นๆ เช่น กำลังอยู่ในช่วงฟื้นตัวจากความเจ็บป่วย พักผ่อนไม่เพียงพอ ขาดการออกกำลังกาย มีความเครียดหรือวิตกกังวลมากผิดปกติ เป็นต้น
การประเมินความรุนแรงของอาการหายใจลำบาก
การประเมินความรุนแรงของอาการเหนื่อยว่ามีมากน้อยเพียงไร สามารถประเมินได้จากความสามารถในการออกแรง เพื่อเปรียบเทียบสมรรถภาพของผู้ป่วย และความรุนแรงของโรค ยกตัวอย่างระดับการให้คะแนนตามมาตรฐานสากล เช่น Modified Medical Research Council Scale โดยแบ่งเป็น Grade 0 ถึง 4
Grade 0 ไม่มีอาการหอบเหนื่อย ยกเว้นมีการออกกำลังอย่างหนัก
Grade 1 มีอาการเหนื่อยเมื่อเดินเร็วๆ บนทางราบ หรือ เดินขึ้นเขา
Grade 2 ต้องเดินบนทางราบได้ช้ากว่าคนปกติที่มีอายุเดียวกันหรือต้องหยุดพักเมื่อเดินบนทางราบได้ระยะหนึ่ง
Grade 3 ต้องหยุดพักหายใจเพราะเหนื่อยเมื่อเดินได้ประมาณ 100 หลา หรือในราว 2-3 นาที
Grade 4 มีอาการเหนื่อยเมื่อต้องออกจากบ้าน หรือเหนื่อยเมื่อสวมหรือถอดเสื้อผ้าออกเอง
อาการหายใจลำบากที่ต้องรีบไปโรงพยาบาล
• หายใจไม่ออกโดยทันทีทันใด เช่น สำลักอาหารชิ้นใหญ่จนอาจปิดกั้นหลอดลม เป็นต้น
• มีอาการร่วมดังต่อไปนี้ เช่น ริมฝีปาก เล็บมือ ปลายนิ้วมือ เป็นสีเขียวหรือม่วงคล้ำ ซึ่งอาจแสดงว่ามีการขาดออกซิเจนอย่างรุนแรง หากมีเครื่องผลิตออกซิเจนอยู่ใกล้ตัว ให้ดมออกซิเจนก่อน แล้วรีบนำส่งโรงพยาบาล
• ซึมลง สับสน ชัก หรือหมดสติ ควรรีบส่งโรงพยาบาลทันที
• มีไข้สูง หรือตัวร้อนจัด ซึ่งมักเกิดจากโรคปอดอักเสบหรือจากการติดเชื้ออื่นๆ ควรส่งโรงพยาบาลทันที
• ไอเป็นเลือด หรือมีเสมหะเป็นฟองปนเลือดสีแดงสด มักเกิดจากภาวะปอดบวมน้ำเฉียบพลัน ถ้าเป็นเลือดสดๆ และออกเป็นลิ่มๆ แสดงว่าเลือดออกในปอด ต้องรีบส่งโรงพยาบาลทันที
• ทรวงอกข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้างไม่มีการเคลื่อนไหว หรือเคลื่อนไหวน้อยมากขณะหายใจ แสดงว่าปอดข้างนั้นไม่มีลมเข้าออกเลยหรือไม่มีลมเข้าออกเท่าที่ควร เพราะปอดแฟบหรือ มีลม น้ำ หนองหรือเลือดในช่องอก
• หายใจมีเสียงหวีด หรือเสียงครืดคราด แสดงว่าหลอดลมตีบ หรือมีสิ่งอุดกั้นในหลอดลม เช่น เสมหะ น้ำ สิ่งแปลกปลอม เป็นต้น
• บวม เช่นมีอาการบวมเท้า บวมหน้า หรือบวมทั้งตัว มักเกิดจากโรคหัวใจ ไต หรือตับที่เป็นรุนแรงแล้ว
